Stel: Wilders’ rechters waren niet gewraakt. Had de getuigenis van arabist van Jansen dan nog wat uitgemaakt? Kortom: hing Wilders al of was hij, ook na Jansens inbreng, vrijgesproken?
As, zijn mijn oma altijd, as is verbrande turf. ‘As’ de rechters niet waren gewraakt, wat was er dan gebeurd? Een vreemde vraag voor juristen, want in de rechtszaal zijn geen twijfels, alleen feiten. Even die feiten op een rijtje: zo heeft de rechtbank niet formeel geweigerd arabist Jansen te horen. Het verzoek daartoe is niet zonder meer afgewezen. De rechtbank wilde daartoe pas beslissen na sluiting van het onderzoek ter rechtszitting. Tenminste, zo stelt de wrakingskamer het in haar verklaring. En in die, voor mij als leek, wat curieuze timing van een mogelijk verhoor van Jansen zitten aanknopingspunten voor een aantal aardige scenario’s voor interessante reconstructies van deze historische rechtszaak.
Scenario 1: Wilders hing al | Jansens bijdrage werd niet op prijs gesteld omdat Wilders al hing. De rechters waren er al uit. Ze wilden de spanning tot begin november nog best wat opvoeren, maar de uitspraak stond wat hem betreft vast. De populist maakt zich schuldig aan haatzaaien, ook al eist het OM vrijspraak. Het Amsterdamse Hof zag genoeg aanknopingspunten voor vervolging, de rechters, met hun zelfstandige taak en functie tegenover de staande magistratuur, wilden één lijn trekken. En daarover was Wilders heen gegaan. Geen arabist die daar, ter rechtzitting of op enig ander moment, nog verandering in kon aanbrengen. Horen had dus geen zin: Wilders was schuldig.
Scenario 2: Wilders was al onschuldig | Waarom een arabist aan het woord laten als de rechters zich door de advocaat van de gedaagde en het OM al hebben laten overtuigen? Een politicus neemt een bijzondere positie in, zeker. Zijn mening komt harder aan dan die van anderen, ook waar. Maar daarin zit juist het recht om harder van stapel te lopen, harder te schreeuwen en het debat scherper te voeren. Als politici de grenzen niet mogen oprekken, wie dan wel? Er is nooit een individueel islamiet beledigt, alleen de islam als religie.
Nederland kent een literaire traditie van geloofsbelediging. Reve schreef ooit in Dialoog, tijdschrift voor homofilie en maatschappij: ‘Als God zich opnieuw in Levende Stof gevangen geeft, zal hij als ezel terugkeren, hoogstens in staat een paar lettergrepen te formuleren, miskend en verguisd en geranseld, maar ik zal hem begrijpen en meteen met hem naar bed gaan, maar ik doe zwachtels om zijn hoefjes, dat ik niet te veel schrammen krijg als hij spartelt bij het klaarkomen.’ SGP-parlementariër Cor van Dis werd kwaad en daagde Reve voor de rechter. Daar ving hij bot; Reve ging vrijuit. Wilders doet met de islam niet veel anders dan Reve met de ezel; minder literair, maar niet minder beledigend.
Scenario 3: De rechters wisten het nog niet | De raadkamer was verdeeld. Tot op het bot. Reve tegenover het fatsoen, de rechtstaat tegenover het populisme, het Amsterdamse Hof versus de eigen verantwoordelijkheid, het volk, OM en gedaagde tegenover de zittende magistratuur. De tweedeling in de samenleving trok diepe kloven, ook tussen de drie wijze mannen die een mening werd gevraagd.
Ze wisten het niet meer. Ze waren in de kakofonie van media-aandacht, (on)gevraagde adviezen (die hopeloos verdeeld bleven), ambivalente jurisprudentie en een hopeloos verdeelde rechtsgemeenschap even toe aan rust. Even geen nieuwe input, geen camera’s, obsessieve aandacht. Niet van Jansen, niet van een arabist, niet over een etentje, nu even NIET! Die emotie ontsloeg ze van de verdere rechtsgang tegen Wilders. Ze hoeven niet meer. Ook dat bevrijdt.
Schuldig, onschuldig of onbeslist – in alle drie de scenario’s had de bijdrage van de arabist geen enkele toegevoegde waarde gehad. Tenminste, niet op dat moment. In geen van de drie scenario’s komt vooringenomenheid voor. Ik ben zo naïef te geloven dat we ons pas echt zorgen moeten maken als er geen mechanismen zijn voor het herstellen van een fout. Pas als we iets niet kunnen repareren, moet het systeem op zijn kop. En daarvan is mijn inziens nog lang geen sprake. Ik maak me op voor een aantal weken prachtige televisie. Nieuwe ronde, nieuwe kansen. Ik ben wel heel, heel erg benieuwd of de nieuwe rechters tot dezelfde conclusie komen als de rechters die nu zijn weggestuurd. Een mooie vraag voor Andere Tijden – over een jaar of tig. <<