Arabische Lente geen Twitterrevolutie leidde bij Frans Jorna tot ergernis en zelfs verontwaardiging. Hij klom achter zijn toetsenbord en schreef een lange reactie. Daar moet ik op reageren – om er recht aan te doen.
Sorry Sebastiaan…. normaliter lees ik je artikelen met veel plezier, nu was ik eerst teleurgesteld, en later zelfs verontwaardigd. Wat een gemis aan context. Je gaat nauwelijks in op de politieke context waarin de lenterevoluties plaatsvinden, en schrijft alleen over sociale media. Alsof die in de isolatie bestaan, en niet één geheel vormen met Al-Jazeera en mobiele telefonie.
De focus op sociale media is de insteek van het artikel. Ik verbaas me juist in de analyse dat de politieke, economische en sociale verklaringen van de revolte zo naar de achtergrond zijn verdrongen. Wat de essentie van wat er gaande is door mij word gemist, wil ik graag geloven. Ik ben geen expert in Arabische motieven. Mijn artikel gaat erover dat alleen social media die essentie in ieder geval niet is. Ik vrees dat je hier iets sneller hebt gelezen dan jouw reactie rechtvaardigt. Probleem: het is wel de kern van mijn stuk: ik zou graag meer politieke verklaringen willen zien, maar die zijn, lijkt het, uit de verklaringen verdwenen. Vandaar dit stuk.
Sociale media als facebook voegen daar een nieuwe dimensie aan toe. Merk ik mijn eigen familie. Was de argeloosheid al verdwenen, nu ontstaat er een platform om die nieuwe dimensie en context te delen, Te ervaren dat leeftijdsgenoten hetzelfde overkomt. Er ontstaan relaties tussen jonge gemeenschappen die er voorheen niet waren. Een oproep tot demonstratie in Tetouan heeft effect in Casablanca, en omgekeerd.
Ik ontken niet dat social media invloed hebben gehad. Mijn stelling is dat het a) geen noodzakelijke voorwaarde is (anders hebben we een probleem om al die andere revoltes te verklaren die uitbraken toen internet nog niet bestond) en b) dat ook niet-moderne sociale media een rol speelden. Inderdaad: televisie, maar ook (informeler) persoonlijke contacten tussen burgers.
De beheersing, of liever: het idee van beheersing – is doorbroken. De veiligheidsdienst blijkt lemen voeten te hebben. Als overal tegelijk brand uitbreekt, zijn er onvoldoende brandweermannen. Natuurlijk bieden sociale media extra mogelijkheden tot beheersing. In open netwerken is het nog makkelijker de opiniemakers te herkennen. Maar haal er één uit, en er staan er tien op. Want de ideeën worden gedeeld, zijn niet langer individueel eigendom maar sociaal kapitaal.
Hier ben ik het ronduit niet met je eens en vind ik jouw stelling zelfs tegen naïviteit aanschurken. Er zijn te veel signalen van opgepakte bloggers en gebruikers van sociale media. Ik haal een paar opvallende aan in mijn stuk – jij gaat daar volledig aan voorbij. Die ‘lemen’ voeten zijn, zolang er mensen via internet worden opgespoord en verdwijnen, niet van leem. Tussen de regels door proef ik hier aan Mao’s omelet – die kan je niet bakken als er geen eieren worden gebroken. Alsof het onvermijdelijk is dat er mensen verdwijnen. Mijn stelling: met internet gaat dat sneller. Kijk maar in Syrië, China, zelfs in Italië waar drie medewerkers van Google zijn gearresteerd vanwege een filmpje op YouTube …
In de Arabische wereld is de moed er al lang. De bloggosphere bestaat er niet, maar de volstrekt onoverzichtelijke versnipperde wereld van fora en anonieme websites geeft gedemoraliseerden moed en leidt in miljoenen één-op- één gesprekken, buiten het zicht van de bloggers, wel degelijk tot een vastberadenheid die ik lang niet voor mogelijk had gehouden.
Wat warrig argument, want het lijkt mijn stelling juist te onderschrijven – er is geen één blogosphere tegenover een regime. Hier zijn we het dan ook, volgens mij, met elkaar eens. Maar dan loopt mijn pessimisme en jouw optimisme (naïviteit?) weer mijlenver uiteen.
Iedereen is gewend aan desinformatie, en zelfs the gay girl was daar al ontmaskerd voordat wij het wisten…… It’s the street stupid, om Clinton te parafraseren. De facebook-foto’s en berichten van de andere kant leiden niet tot versuffing maar juist tot verscherping. Aan de vervolging, bedreigingen, verdwijningen, onduidelijke ongelukken is iedereen al gewend.
Ik vraag me af of je daar ooit aan kan wennen. Ik denk dat het ook geen reden meer was om niet de straat op te gaan – dat ben ik met je eens. Mijn vraag: als Facebook de enige factor was, waren zoveel mensen dan ook gaan demonstreren? Een lastige counterfactual, maar ik denk dat ons gezond verstand zegt: nee! Dan waren ze thuis gebleven. ‘Dus maken sociale media het verschil’, denk ik niet. Dat, schreef ik eerder, leidt tot een gi-gan-ti-sch theoretisch probleem: hoe kunnen we al die andere revoltes nu verklaren? Welke doorslaggevende factoren hebben toen gespeeld? Of zijn er mechanismen die toen en ook nu een rol spelen? Over die vragen gaat mijn pleidooi: waarom doen we niet daar onderzoek naar en komen we als vanzelf bij de doorslaggevende sociale media.