Het duurde niet lang voordat Hillary Clinton in het debat met Donald Trump verwees naar een tweede scherm: haar eigen site. Die was voor de gelegenheid omgebouwd tot een live fact check van alles wat Trump beweerde. Het bleek een ruggesteuntje te zijn. Als Clinton er even niet uit dreigde te komen, verwees ze naar de site waar ‘de waarheid’ voor iedereen was terug te lezen. De sites waar live wordt gecheckt bestaan al geruime tijd. Nieuw is dat één van de kandidaten de tegenstander checkt en tijdens het debat verwijst naar die checks. Het genre is definitief het politieke domein in gestrokken en onderdeel van het debat zelf.
Encyclopedia Britannica
In de aanloop naar het treffen tussen de raspolitica Clinton en anti-politicus Trump woedde geruime tijd een discussie over de vraag welke rol debatleider Lester Holt zou innemen: zou hij leugens en onwaarheden van kandidaten aankaarten en herstellen of zou hij zich afzijdig houden en was het aan de kandidaten om elkaar op het waarheidsgehalte van hun beweringen aan te spreken? Candy Crowley verbeterde in 2012 Mitt Romney in zijn debat met Barack Obama; Chris Wallace verbeterde Trump in de voorrondes van de campagne. Maar de roep om afzijdig te blijven, is er ook. Janet Brown, voorzitter van de Debat Commissie en door zowel de Democratische als Republikijnse Partij aangewezen om de drie presidentiële debatten te organiseren, vond live checken door de debatleider geen goed idee: ,,I don’t think it’s a good idea to get the moderator into essentially serving as the Encyclopedia Britannica.”
Geloofwaardig
Hillary Clinton wil het debat over de rol van de debatleider niet afwachten en heeft dus een eigen team aan het werk gezet. ,,We have taken the homepage of my websote and turn it in to a fact checker.” Daarmee versloeg ze trouwens Trump met een van zijn eigen wapens: het inzetten van (sociale) media in het debat. En ze greep er regelmatig op terug. Zoals het moment dat Trump claimt dat Clinton al ‘haar hele volwassen leven probeert ISIS te verslaan’. ,,Please, the factcheckers … go to work!”, antwoordde Clinton. Ze zette een hulplijn in om Trump de voet dwars te zetten, wat overigens ook als een zwakte kan worden beschouwd: waarom heeft ze deze checkers nodig en biedt ze Trump niet op eigen kracht weerwerk?
Meta-debat
De consequentie is in ieder geval duidelijk: fact checken is na het debat van maandag onderdeel van het politieke debat geworden. De vraag rijst of daarmee niet direct de wortels aan het journalistieke genre worden gezet – hoe kan een factcheck voortkomen uit de boezem van één van beide camapgneteams? De check kan weliswaar waar zijn, maar hoe geloofwaardig is een door Clinton aangewezen fout in het betoog van Donald Trump? En wie checkt Clinton – Trumps team? Zo bezien zijn de wederzijdse checks niet meer dan een extra laag op het toch al lastig te volgen debat – het is een onderdeel van de campagne geworden: een nieuw wapen in de strijd om het Witte Huis.