Toen Stella Liebeck 19 jaar geleden een flinke slok nam van een kopje koffie bij een McDonald franchise, wist ze niet dat de vergoeding voor geleden schade in de miljoenen zou lopen. Het bakkie, veel te heet, brandde haar slokdarm bijna door. Het kopje koffie staat sindsdien symbool voor de volledig ontspoorde Amerikaanse rechtsysteem waarin bedrijven, zonder waarschuwingen over mogelijke gevaren van hun producten duidelijk op hun verpakking af te drukken, volledig worden uitgekleed door onnozele consumenten. Want wie koffie haalt bij de Mac moet toch weten dat ‘t heet is. Het is één van de evaluaties van de zaak Liebeck vs. McDonals Restaurants uit 2004.
De alternatieve evaluatie is dat de zaak aantoont dat kapitalistisch ondernemen gepaard moet gaan met verantwoordelijkheid die je als consument moet kunnen afdwingen. Gelukkig maar dat de drempel zo laag is – het houdt ondernemers bij de les en het belang van hun klanten hoog op de agenda.
En het debat tussen de dragers van beide standpunten woedt nog steeds voort in Amerika. In de kern gaat de gemorste beker koffie natuurlijk over de toegang tot het recht. De vraag reist of te makkelijk gaat of te moeilijk is. Later deze week zendt de betaalzender HBO de film HOT COFFEE uit. Daarin neemt filmmaakster Susan Saladoff het laatste standpunt in: je recht halen is in Amerika vrijwel onmogelijk.
En die constatering staat toch haaks op hoe wij het Amerikaanse systeem zien. Amerika is toch te land waar je honden in de magnetron stopt om ze te drogen en toch geld tegoed krijgt van de magnetron-fabrikant omdat hij op de verpakking daar niet tegen heeft gewaarschuwd? Amerika: daar brand je je bek aan een koppie koffie om met bijna drie miljoen dollar op zak je gelijk te kunnen krijgen. Niet dus, filmt Saladoff. En in de casus Liesbeck trouwens ook niet.
De jury gaf haar een vergoeding van bijna drie miljoen dollar mee (2,86 miljoen om precies te zijn), de rechter schroefde dat bedrag naar beneden bij (640.000 dollar). De zaak werd uiteindelijk geschikt voor een onbekend bedrag. Liebeck overleed in 2004 een veel minder rijke vrouw dan de overlevering ons doet geloven. Ze had haar kwartiertje fame gehad en onder Amerikaanse juristen is ze een icoon. Ze had ook hele ernstige brandwonden en ging, bijna twintig jaar lang, tot ze kon schikken, de strijd aan om wat in haar ogen krom was, recht te trekken.
Die strijd, blijkt uit de documentaire van Saladoff, is, in de weerwil van wat wij in Nederland denken over die ‘idiote’ Amerikanen, buitengewoon lastig. Al is het alleen maar gegeven het persoonlijke leed dat mensen richting rechtzaal leidt, de moed die er voor nodig is om het tegen een machtige tegenstander op te nemen en het geduld dat je blijkbaar moet getrachten om niet alleen gehoord te worden, maar ook om een uitspraak te krijgen. Dat in ons collectieve geheugen de koffie aan drie miljoen dollar wordt gekoppeld, kunnen we Liebeck moeilijk kwalijk nemen. En feit is dat de rechter dat bedrag drastisch heeft teruggeschroeft. Om met Merlau-Ponty te spreken: de werkelijkheid? De werkelijkheid is altijd complexer dan we denken dat-ie is. <<