Als een overheid spreekt over verantwoord burgerschap, zijn de rapen gaar. De politiek trekt zich dan definitief terug uit het publieke domein en laat een gapend vacuüm achter.
Eerlijk is eerlijk – ik heb het he-le-maal gemist: Ter Horsts debat over het verantwoord burgerschap. Terwijl ik me al geruime tijd zit af te vragen hoe dat kan, merk ik op de kekke site van Binnenlandse Zaken dat ik niet erg veel schade heb opgelopen. Meteen bekruipt me het gevoel dat ik al een tijdje bij Balkendes ‘verantwoordelijke burgers’ kreeg. Die ‘burgelijke verantwoordelijkheid’ was (en is) niets meer dan het over de schutting flikkeren van politiek gevoelige dossiers met een hoog afbreuk risico. Blijk ik gelukkig niet de enige te zijn die er zo over denkt. Frank Ankermsit (gewezen VVD-ideoloog) vindt hetzelfde.
Ankersmit schrijft: “Waar het om draait is dit. Het gaat hier niet echt om een poging de samenleving te verbeteren – hoewel het kabinet dat waarschijnlijk wel zelf oprecht gelooft –, maar om een tactische zet op het schaakbord van de interactie tussen overheid en burger.” Het depolitiseert lastige issues zoals geweld in het publieke domein. Dat is na het Handvest immers debet aan ons eigen gedrag en een gebrekkige naleving van geldende normen en waarden. Het Handvest ontslaat de politieke elite ook van verantwoordelijkheid – dat zijn wij immers als het rustig blijft en dat waren we blijkbaar niet als het toch weer mis gaat op Leidseplein of in dorpkroeg.
Ik wil nog een stap verder gaan dan Ankersmit – het handvest trekt een vacuüm in het publieke domein. De politiek geeft de staat aan de straat en trekt zich terug in haar ivoren torens. De straat zoekt het maar uit in een voortdurende dialoog die moet leiden tot een Handvest waarmee niets is af te dwingen. Laat staan bij degenen waar we het eigenlijk voor schrijven, merkt ook Ankermsit terecht op – de hangjongeren, de asocialen, de eikels, drugsverslaafden, … enfin: de usual suespects. Meer in politiek theoretische termen: degenen die zich nooit, nu en straks niet aan welke wet, voorschrift of goede zede ook heeft gehouden, dat doet of ook maar van plan is. Wat moeten we toch met hen? Blijft er een groep burgers over die daar wel over na denkt, getuige de interactieve site. Maar is voor hen een Handvest nodig ? Nee dus.
Wat dus rest zijn de ontwrichtende elementen die de staat er blijkbaar ook niet onder krijgt. Voor die mensen hebben we nu nog de staat, maar straks een Handvest waarover Ons Soort Mensen het wel eens is, maar niemand het deze problematische groep durft te gaan uitleggen.
Ziet u het voor u? “Meneer, kijk, we hebben het over uw gedrag gehad en in meerderheid besloten dat we dat niet meer kunnen accepteren … Kijk, het staat hier, in dit prachtig ingebonden Handvest. Ja, dat mag u best even inzien. Nee, niet aansteken … nee, nou zeg!” Ik hoop niet dat Guusje ter Horst voorop gaat – ze mogen haar wel een kogelvrijvest aantrekken.
Maar hoe dan? We hebben toch reële problemen op straat? Daar kun je niet om heen. Nee, ik zou ook niet durven. Maar regel ons gedrag dan in het burgelijk wetboek. Stel zeden van maatschappelijk verkeer op waaraan we elkaar kunnen houden. Waarover de rechter uitspraken kan doen, waarover we kunnen procederen. Maak elkaars hoeder en handhaver! Want als je normaal doen normaal vindt, regel dat dan ook op een normale manier. Want wee je gebeente als Guusjes idee wel gaat werken en de staat is overgeleverd aan de straat. Dan treffen we in onze medeburgers een groter Despoot dan in politici of de moderne staat … <<