Je moet een uitzonderlijk goede speurneus zijn om in Italiaanse stukken de naam van Haro Schultz te zien staan, om vervolgens die naam te linken aan de huidige minister van Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz om op een zaterdag (de meeste losse verkoop van de week) met de scoop van de zomer op de proppen te komen. Zeker als de
‘(…) financiële belangen van Schultz van Haegen en de directie […] tot nu toe onopgemerkt bleven. In officiële meldingen bij de Nederlandse marktautoriteit ACM bleef het zakelijke belang van de echtgenoot van de minister onzichtbaar, maar dit is wel terug te vinden in een publicatie van de Italiaanse evenknie van de ACM, de Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato.
Dat klinkt als puik financieel speurwerk; een scenario dat ik zeker niet zomaar terzijde schuif. Ik acht echter de kans klein dat Merijn Rengers en John Schoorl door noest forensisch boekhouden (geheel op eigen kracht dus) deze prachtige scoop ontsloten. Ik leid dat af uit twee factoren. Een: de complexiteit van dit soort financiële regelingen betreffende een in bedrijfseconomische zin zeer gangbare manier van werken. Met andere woorden: wat was de directe aanleiding (de anomalie), behalve dat het de partner van de minster betrof om hier dieper op in te gaan? Of liggen op de Volkskrant-redactie alle partners van minsters onder het redactionele vergrootglas? Dan wel alle constructies zoals deze?
Twee: de timing. Zoals geheim agenten zeggen: een keer is toeval, twee keer is toeval, drie keer is stront aan de knikker. De eerste keer was Teeven aan de beurt. Toen kwam Weekers. Twee staatssecretarissen die beide vanwege oude dossiers (dit laatste nieuws over Schultz komt uit augustus 2011) in de Kamer diep door het stof mochten. En in dat rijtje voegt Schultz zich nu – allemaal bewindspersonen, allemaal van de VVD en allemaal in een tijdsbestek van een aantal maanden. Schultz zit klem in een potentieel politiek schandaal dat volgens Entman (2012)
refers to misconduct that the media could reasonably be expected to treat as a scandal because the bad deeds resemble previously publicized scandals in key respects.
De VVD is al tijden lang verwikkeld in een corruptie-zaak. Voormalig wethouder Jos van Rey (via een gigantisch campagnebord verbonden met Weekers) noopte de liberale partij onlangs voor het eerst om gedragsregels jegens haar leden op te stellen (en daar valt Schultz nu ook onder, dat terzijde). In dat licht is het mijn inziens aannemelijker dat de Volkskrant eerder een politieke daad van partijleden binnen of kennisdragers buiten de VVD optekende dan door noeste, journalistieke arbeid door twee steengoede redacteuren op deze keiharde, ‘feiten’ stuitten.
Schultz bungelt omdat Teeven en Weekers de dans ontsprongen. Er is politiek en journalistiek momentum dat wordt aangewakkerd door vermoedelijk een goede tip over transparante bronnen vol financiële belangen van (partners van) politici, in een context van corruptie en bij een partij waar eerder al bewindspersonen in opspraak raakten. Al met al een bijzonder lastige context om nog te beïnvloeden. Hypocirsie, veel geld in tijden van crisis, zelfverrijking en creatief ondernemersschap (allemaal labels waarvan ik nu voorspel dat ze voorbijkomen) zetten het debat straks in de Kamer op scherp. Die context overstijgt Schultz of haar partner omdat dit potentiële schandaal zich langzaam uitbreidt naar de gehele VVD. Het is de vraag of de PvdA in deze coalitie rustig afwacht tot die veenbrand overslaat of al eerder de banden doorsnijdt om te voorkomen straks zelf aan de beurt te zijn.