Wie na juni 2009 naar Iran reisde, mocht al meteen bij de paspoortcontrole een vraag van de dienstdoende douanier beantwoorden: heeft u een Facebook-account? Het antwoord maakte eigenlijk niet uit. De douane nam geen enkel risico en haalde iedereen even door de Amerikaanse site. Van alle Iraanse contacten – in moederland of diaspora – maakten ze een aantekening. Dan werd de gast een buitengewoon vriendelijke verblijf toegewenst en mochten ze, na een brede armzwaai met glimlach, doorlopen.
Dat was het antwoord van het regime op de Groene Revolutie die volgens vele commentatoren, professoren, journalisten en het Grote Publiek haar oorsprong vond in Twitter, Google en Facebook. Want daar, bij die sites, lag toch de mobiliserende kracht van naar democratie snakkende jongeren. En van de Grote Drie was in Iran en later in Tunesië en Egypte toch vooral Twitter almachtig – certainly more so than Iranian police, the United Nations, the U.S. government, and the European Union. Volgens de Wit-Russische onderzoeker Evgeny Morozov een verschrikkelijke vergissing, om niet te zwijgen van een (Net) Delusion.
Internet, is Morozovs stelling, is geen uniek middel tegen autoritaire regimes en cyber-space is geen politiek neutrale ruimte waarin iedereen vrij aan informatie kan komen om vanuit computercafés of thuis, vanaf het Midden-Oostelijke equivalent van de zolderkamer, regimes omver te werpen. Sterker: die visie is zelfs levensgevaarlijk. Hoe vaker het Westen van deze foute overtuiging blijk geeft en het beeld schetst dat bloggende en twitterende jongeren dictators beentje lichten, hoe groter de kans dat het regime juist op hen jacht maak en zich vroegtijdig ontdoet van tegenstanders die, onder gunstiger omstandigheden, daadwerkelijk voor verandering hadden kunnen zorgen.
Sterker nog: hoe vaker senior diplomaten vanuit het Witte Huis Twitter per (gepubliceerde) e-mail verzoeken om een lang gepland onderhoud aan de site uit te stellen om zo de ‘Twitter Revolutie’ van Iran niet onnodig te verstoren, hoe groter de kans dat deze regimes Twitter, Google en Facebook beschouwen als verlengstuk van het Amerikaanse corps diplomatique.Waar gebeurd.
In The Net Delusion stopt Evgeny Morozov (1984) niet met zijn opsomming van De Grote Internet Vergissing. De eindeloze reeks bijtende dommigheden maakt het lezen van zijn pamflet soms wat vermoeiend, maar onder dat activisme ligt een kraakheldere boodschap:
Internet does matters, but we simply don’t know how it matters. This fact, paradoxically, only makes it matter even more. The costs of getting it wrong, are tremendous.
Het adagium fail often, fail early, waarmee de open source softwaremarkt zoveel successen boekt, is voor internet en democratie een waardeloos concept. Omdat democratie en autoritaire regimes om mensenlevens gaat, mag het niet fout gaan. Aanhangers van de idee dat internet democratiseert, mogen hun verhaal doen in de vele talkshows die Amerika rijk is. De bloggers in Iran, Libië, Bahrein of Yemen verdwijnen, bijt Morozov ons toe. Ze verdwijnen in het autoritaire ‘niets’. En gelijk heeft-ie.
Daarom verontrust dit boek. Het confronteert je met je eigen luiheid. Democratie, stelt Morozov terecht, is niet één twitter wachten. Democratisering is hard werken, voorzichtig omspringen met hoopvolle bronnen van vernieuwing.
Terecht vraagt Morozov zich af: als internet kan worden aangewend om regimes omver te werpen, waarom zouden regimes het dan niet kunnen aanwenden om te onderdrukken? Geholpen door naïeve westerlingen die jonge bloggers in autoritaire regimes uit de anonimiteit halen en blootstellen aan een rechteloze staat. Of, zoals Hamid Tehrani, eindredacteur van Global Voices, schrijft:
The west was focused not on the the Iranian people but the role of western technology.
‘Twitter Revoluties’ zeggen niet zoveel over de wijze waarop wij denken dat revoluties plaatsvinden. De geuzennaam van de revoltes 2.0 zegt meer iets over de mate waarin we Twitter overschatten. Lezen dat boek! <<
[Evgeny Morozovn (2011), The Net Delusion. How Not To Liberate The World, London, Allen Lane, 408 pagina’s]