‘Ons frame’, onthult Nick Kouwenhoven, campagnestrateeg van de VVD in Communicatie, ‘is de economische crisis.’ De liberalen, belooft hij, zullen de financiële puinhopen van de PvdA opruimen. Een goede strategie. Bij Maurice de Hond zijn de liberalen al groter dan de sociaal-democraten, bij Synovate scheelt het nog één zetel.
Beide partijen schommelden vorige week rond de 32, 33 zetels. Zoals het er nu naar uit laat zien, mag of Job Cohen of Marc Rutte straks een nieuwe, politieke economische agenda opstellen.
Want die is volgens Peter Hall (in de bundel Aftershock) hard nodig . Het neo-liberalistische paradigma heeft in zijn ogen namelijk afgedaan. Dat neo-liberalisme ontsloeg ons begin jaren tachtig nog van een aantal lastige verdelingsvraagstukken, maar had, blijkt met de kennis van nu, een grote makke.
De markt ontworstelde zich vanaf begin jaren tachtig tot aan deze laatste crisis aan dat lastige toezicht. Banken en verzekeraars zijn van die ontworsteling (regulatory capture in economische termen) een prachtig voorbeeld. Financiële lobbies, dure expertise die alleen voor private partijen betaalbaar was en asymmetrische informatieverhoudingen zette de staat te kakken.
‘De lobbymachine bewerkt de overheid en de politiek om de sector toe te staan veel via zelfregulering te regelen. Soms wordt ook druk uitgeoefend om een lastige toezichthouder te vervangen door een vriendelijker opvolger’, aldus onderzoekers van de Universiteit Utrecht in de eerste bijlage van het rapport van de Commissie de Wit.
Gevolg? ‘Hebzuchtige bankiers en falende toezichthouders hebben hele economieën aan de rand van de afgrond gebracht. Zij konden hun gang gaan dankzij een onverantwoordelijke economische en rentepolitiek. Er heerste een onbegrensd geloof in globalisering en deregulering van financiële markten.’
Een even correcte als hypocriete probleemanalyse in het partijprogramma van de PvdA. Het waren immers de sociaal-democraten zelf die marktdenken en –werking perfectioneerden in Lubbers III, Paars I en II. Tenminste: dat is het beeld dat de VVD tijdens deze campagne graag tussen uw oren wil krijgen.
Wat is de reposte van de PvdA? Wel: de liberalen waren er ook bij. Maar die zijn wel altijd eerlijk geweest. En nog steeds. De liberalen stellen in hun programma namelijk dat zij blijven geloven in een vrije markt. Mits er een goede marktmeester is. Want dat heeft deze crisis heeft wel aangetoond: er moet een goede toezichthouder zijn. En: ‘Indien nodig moet de positie van de consumenten verder worden versterkt.’
Hoe consequent ook, er is één saillant detail: één van die toezichthouders, de Autoriteit Financiële Markten, is Hans Hoogervorst. Juist. Een prominent VVD-lid die in de afwikkeling van ABN AMRO/Fortis en de DSB niet geheel zonder kleerscheuren uit een frontaaltje met Financiën en DNB kwam.
Een beeld dat het PvdA-campagneteam op hun beurt fijntjes zullen uitmelken. Want formeel was Wouter Bos weliswaar verantwoordelijk, operationeel zitten AFM en DNB veel dieper in de instellingen. Maar wat ze daar horen, mogen ze niet delen met de politieke top. De geheimhoudingsplicht van de toezichthouders zet de minister op een schier onoverbrugbare afstand.
Wat nu?
Alleen met hernieuwd vertrouwen trekken we ons aan onze eigen haren uit het moeras. Alleen een paradigma dat vertrouwen in zowel de politiek als economie weet te herstellen, heeft een schijn van kans. De crisis heeft aan beide wortels een bijl gezet. Vertrouwen in de politiek is echter nodig om maatregelen die de economie stimuleren, ook succesvol te kunnen implementeren. Want wat Rutte of Cohen ook beloven en hoe ze elkaar ook bestrijden, hun werk begint pas op 10 juni – de eerste echte werkdag. It’s all about trust, stupid!<<