Westerschelde, AOW, kritische oppositie: wie houdt dit kabinet op de rails? Intern en extern neemt de druk toe. Zelf zoekt het kabinet steun bij twintig groepjes ambtenaren.
Niet weten wat je nu moet doen. Dat lijkt me dodelijk voor een kabinet in crisistijd. Natuurlijk leven we in complexe tijden en moeten we geen overhaaste beslissingen nemen. Zuinigheid en vlijt – het zijn eigenschappen waarmee we niet alleen huizen als kastelen bouwen, maar ze zijn ook jarenlang zo gewenst door commentatoren die de Haagse waan van de dag veroordeelde. Wie vijf jaar geleden riep de zorgvuldigheid op het Binnenhof te missen en nu het kabinet verwijt niet snel genoeg te reageren, heeft natuurlijk boter op zijn (of haar) hoofd. Dat terzijde. Er zijn vier drie andere redenen waarom dit kabinet wankelt.
1. De kritische oppositie
Er is deze Miljoenennota en de daarop volgende Algemene Beschouwingen natuurlijk wel wat aan de hand. Zo namen de drie grootste oppositiepartijen een motie van wantrouwen aan. De beroerde presentatie van Balkende (‘vormcrisis’) en het gebrek aan politieke daadkracht (ambtenarengroepjes) wekte ergernis bij PVV, VVD en SP. D66 en GroenLinks deelde de kritiek, maar dorsten een motie van afkeuring niet aan.
Desondanks is de motie gesteund door een brede kamerminderheid – van links tot rechts. In tijden van crisis is het voor ministers lastig opereren in een arena die verdeeld ontevreden is over jouw optreden. Nu is de oppositie altijd kritisch – een motie van wantrouwen gaat ook in Den Haag ver. Erg ver. De VVD was zelfs even niet meer welkom als bedpartner in toekomstige coalities en Van Geel (fractieleider) moest dat vervolgens weer officieel in een interview met Trouw rechtzetten.
2. Westerschelde
Ze zijn het niet eens: de ministers. Dat mochten wij helemaal niet weten, want onderdeel van de minsterraad en verschillen van mening in de Trevezaal zijn nu eenmaal staatsgeheim. Dus heeft Balkenende, na lekken over de vergadering, de Rijksrecherche op het dak van alle ministers gestuurd. Vervolgens zullen de rechercheurs onderzoek doen op diverse ministeries om te kijken waar de routing van de stukken naar buiten is gesijpeld. Interessante vraag wat de Rijksrecherche doet als een Cramer, Plasterk of Van der Hoeven het lek blijkt te zijn. Gaan we de ministers dan ook oppakken en opsluiten?
Het gaat dus om verschil van mening over de Westerschelde. Een belangrijk dossier van het CDA dat met de premier tot aan haar oren vastzit in de Zeeuwse klei. De PvdA telt de centen, het CDA wil een nette en snelle oplossing. En die komt er niet als de scoiaal-democraten er plots een inhoudelijk punt van gaan maken. Als we de lekkage serieus mogen nemen, blijkt de PvdA precies dat te doen. Bos zaait er ergernissen mee in een coalitie die al niet overstroomt van naastenliefde.
3. AOW
Het mislukte SER-overleg over de AOW is misschien nog wel de grooste bom onder deze coalitie. De werkgevers hebben met hun opstappen de PvdA voor het blok gezet; de partij moet nu tot een oplossing komen die electoraal alleen maar stemmen gaat kosten. De politiek moet nu uitspraak doen over een dossier dat hun achterban diep raakt. Dat had anders kunnen zijn: als de SER er uit was gekomen, was er draagvlak geweest. Had de PvdA kunnen wijzen naar de vakcentrale. Dat kan nu niet. De werkgevers hebben de VVD en het CDA een belangrijke dienst bewezen.
En dan hebben we het nog niet eens over het gesteggel rond de missie in Uruzgan. Wel, niet, wel … Bos wil niet, Van Middelkoop wil wel of laat dat in ieder geval open. De internationale gemeenschap ziet licht en voert de druk op. De druk waaronder alles vloeibaar wordt. En dan dus tussen je vingers doorslipt. Er is bij mijn weten nog nooit een Nederlands kabinet gevallen over buitenlandbeleid, wel afgetreden (Srebrenica – Paars II) …