Wanneer ben je een journalist en wanneer een gewone burger? Dat is geen flauwe vraag als je staatsgeheimen in je bezit hebt.
Wie staatsgeheimen in bezit heeft en liever niet 15 jaar bromt, moet bij de AIVD werken of journalist zijn. Tenminste, als het aan de hoofdredacteur van De Telegraaf ligt. Sjuul Paradijs vindt het namelijk schandalig dat het OM bij zijn redactrice is binnengevallen voor huiszoeking. Daarmee pleit hij voor journalistieke onschendbaarheid: alleen journalisten en AIVD’ers mogen staatsgeheimen hebben zonder strafrechtelijke consequenties.
Sjuul
Dat is een lastige en zelfs onhoudbare stelling. Want wat is dat: een journalist? We (ik ook?) behoren niet tot een beschermde beroepsgroep zoals artsen of advocaten. Wie zichzelf journalist noemt, is ook journalist. Tegelijkertijd biedt ‘journalist-zijn’ enige bescherming omdat je anders je vak niet meer kan uitoefenen. Je moet bijvoorbeeld je bronnen in bescherming kunnen nemen omdat anders niemand meer met je praat. En als niemand meer met je praat, kun je geen verhalen maken. Probleem is echter dat iedereen mij moet kunnen vertrouwen – of ik journalist ben of niet doet niet ter zake. Sjuuls pleidooi is inhoudsloos: we zijn allemaal journalisten omdat niemand het is.
Onzin, zal Sjuul beweren: jij bent geen journalist, want je bent niet geaccrediteerd. Je hebt geen perskaart. Een journalist heeft een perskaart, werkt bij een gerenommeerd medium.
Gevaar
Die argumenten zijn mijn inziens noodgrepen. Want wat is een perskaart waard? Ben ik geen journalist zonder perskaart? Verlies ik mijn identiteit als ik mijn paspoort niet bij me heb? Er is maar één lakmoesproef in deze: vervolgt het OM de journaliste van Neerlands Wakkerste krant, of niet? Kortom: is ze volgens het OM meer dan zomaar iemand die een stukkie schrijft of … gewoon, iemand die een stukje schrijft op basis van geheime informatie. Er is trouwens nog een variant: het OM vindt haar wel degelijk een journaliste, maar vervolgd haar alsnog. Omdat wat ze publiceerde niet in verhouding staat tot de taak van de journalist: het bewaken van de democratie. Het OM vervolgd dan omdat ze de democratie in gevaar heeft gebracht. En dat mag zelfs een journalist niet – dat druist zelfs tegen de taak- en rolopvatting van journalisten in.
Lekken
En voor de rest is er maar één remedie tegen kwesties als deze: de AIVD moet de stukken niet kwijtraken. Ik pleit voor een waterdicht systeem: zodra staatsgeheimen in een krant hebben gestaan, zijn het geen staatsgeheimen meer. En als het geen staatsgeheimen meer zijn, kun je ook niet vervolgd worden als je ze in bezit hebt. De journaliste gaat dus vrijuit – en in mijn systeem zou iedereen vrijuit gaan. Journaliste of niet. Eén uitzondering op die regel: medewerkers van de AIVD. Die mogen natuurlijk geen staatsgeheimen gaan lopen lekken. Want een lekke geheime dienst is toch vooral het probleem van die geheime dienst zelf. Niet van ons. <<