Zijn vak (Vergelijkende Analyse van Politieke Stelsels – ‘VAPS’) was inhoudelijk vreselijk saai en ik heb er vier, vijf keer over gedaan. Zijn colleges waren diametraal het tegenovergestelde en buitengewoon aangenaam. Mair was een Ier en een zeer welkome afwisseling op de stroom steenkolenbrits waarmee zijn collega’s bij Politieke Wetenschappen ons geselden. Was, want nu is hij dood. Overleden tijdens en familiebezoek in Ierland.
Ik studeer al tien jaar niet meer, toch moest ik slikken toen ik dat nieuws hoorde. Dat komt door zijn imposante intellect, gekoppeld aan ongekende vriendelijkheid – voor iedereen. En door een verhaal dat mij altijd is bijgebleven: dat over de unintended consequences.
Mair legde tijdens mijn Leidse introductieweek (precies elf jaar geleden) de principes van de unintended consequences uit aan de hand van een Iers regeringsplan, eind jaren tachtig. Die regering had becijfert dat er significant meer jongeren omkwamen in het verkeer dan ouderen. Jongeren, was de conclusie na onderzoek, stappen op hun 18e in de auto en rijden zich, zonder enige kennis van zaken of ook maar één les te hebben genomen, zich vervolgens te barsten. In Ierland waren rijlessen lange tijd niet verplicht en duur. En dat, bleek, is een kwalijke combinatie. Geen meerderjarige die zijn geld aan rijles uitgeeft.
Dus: de Ierse regering maakte geld vrij en gaf iedere 18-jarige een ‘bonus’ om rijlessen mee te kunnen bekostigen. Na een half jaar bleek het aantal ongelukken op de Ierse wegen met jonge chauffeurs achter het stuur nog verder te zijn toegenomen. De regering zat met de handen in het haar. Wat was er gebeurd? Jongeren staken het geld voor de rijlessen in hun zak en betaalden er hun 18-jarige verjaardagsfuif mee. De onmisbare drank betaalden ze van hun rijlessengeld. En wie wel eens in Ierland is geweest, weet dat je na zo’n feest heel wat kilometers moet rijden eer je weer thuis bent. Met je pas aangeschafte rijbewijs, zonder rijles en een donder vol drank.
Kijk, dames en heren, dat is een unintended consequence, hield Peter Mair ons tijdens de introductieweek voor. En onderzoek is de sleutel tot die prachtige kennis. Nu is hij dood. Nooit meer die Ierse tongval in een zaal vol studenten. Zeer triest. <<