De grondlegger van de moderne computer was homoseksueel. Nou en, zou je denken. In 1952 was homoseksualiteit in het Verenigd Koninkrijk echter verboden en werd Alan Turing, de wiskundige uit Cambridge, ervoor veroordeeld. 2012 Is Turings honderdste geboortejaar. Een goede reden om de kraker van de Duitse Enigma-code uit de Tweede Wereldoorlog te eren met excuses en eerherstel door de Britse regering. En, hoe modern, worden die excuses afgedwongen met een ePetition. Niets mis met een stukje revisionisme, zou je denken. Maar nee, verklaarde minister van Justitie, Lord McNelly, de Britse regering gaat de geschiedenis niet herschrijven. Zijn argument is historisch bijzonder pijnlijk, star en zelfs harteloos. Maar: er is ook geen speld tussen te krijgen.
A posthumous pardon was not considered appropriate as Alan Turing was properly convicted of what at the time was a criminal offence. He would have known that his offence was against the law and that he would be prosecuted. It is tragic that Alan Turing was convicted of an offence which now seems both cruel and absurd-particularly poignant given his outstanding contribution to the war effort. However, the law at the time required a prosecution and, as such, long-standing policy has been to accept that such convictions took place and, rather than trying to alter the historical context and to put right what cannot be put right, ensure instead that we never again return to those times.
Alan Turings zaak lijkt daarmee uitgemaakt. Maar als Turing geen herziening van zijn persoonlijke geschiedenis verdient, wie dan wel? Zijn theorieën over computers vormen nog altijd de basis voor het dna van onze informatiesamenleving. Hij werkte in het diepste geheim tijdens de Tweede Wereldoorlog aan het breken van de Duitse geheime code. Het Verenigd Koninkrijk kreeg er een beslissend voordeel mee in diverse zee- en landslagen. En ook na de oorlog heeft Turing baanbrekende onderzoek verricht aan onder meer artificiële intelligentie. Alleen al vanwege zijn intellectuele prestaties zou Turing alle denkbare eerherstel verdienen. Niet dus, zegt McNelly.
Als geschiedenis het recht raakt, ontstaan er pijnlijke situaties. Denk aan de slavernij of politionele acties van Nederlandse militairen in Nederland – ook daar blijven officiële excuses uit of zijn zwaar bevochten. Excuses hebben niet alleen moreel-emotionele lading; uitgesproken door een bewindspersoon krijgen ze ook een juridische lading. Het taalgebruik moet de wonden dan pleisteren. Maar pas op!, de woorden mogen niet binden. Ze mogen huidige bestuurders niet met terugwerkende kracht verantwoordelijk maken. En dat doet pijn bij slachtoffers. Hoe zorgvuldig de woorden ook zijn gekozen, ze blijven onbevredigend. Ze doen immers geen recht aan het lijden. In casu Turing is die woordkeus nog eens extra pijnlijk, omdat zijn werk nog uitmaakt van onze dagelijks leven en ook McNelly Turings waarde voor het Verenigd Koninkrijk erkent. Die spagaat, tussen een moreel excuus zonder juridische consequentie enerzijds en de wens om recht te doen, ook aan de geschiedenis anderzijds, probeerde Gordon Brown in 2009 zo te overbruggen:
Thousands of people have come together to demand justice for Alan Turing and recognition of the appalling way he was treated. While Turing was dealt with under the law of the time and we can’t put the clock back, his treatment was of course utterly unfair and I am pleased to have the chance to say how deeply sorry I and we all are for what happened to him. So on behalf of the British government, and all those who live freely thanks to Alan’s work I am very proud to say: we’re sorry, you deserved so much better.
Zo hoopte Brown in 2009 Turing voldoende in ere te hebben hersteld en het onderwerp van de politie agenda te krijgen. Helaas. Turings veroordeling blijft op die politieke agenda staan en ondanks de recente afwijzing van Lord McNelly blijft Turings veroordeling buzzen. Het is allemaal te laat voor de man zelf. Hij pleegde, onder druk van de schande, na verlies van zijn baan, naam en faam, zelfmoord. Naar verluidt door een hap uit een appel, gedoopt in cyanide. Volgens weer een andere overlevering leeft dat drama voort in het logo van ‘s werelds succesvolste computerbedrijf – Apple. <<