Politico vatte het krachtig samen: kabelnetwerken zijn gek op oorlog. Zeker als die zo onduidelijk is als in Syrie. Door de vele vraagtekens is het een perfecte storm voor interpretatieve journalistiek at its best. Ook in Nederland. En dan dreigen twee gevaren: de opinie wordt niet bepaald door ons, maar door goedbetaalde en vooral geïnstrueerde experts. En journalisten stapelen scenario’s. Het jachtseizoen op de waarheid is geopend.
Je moet gissen overlaten aan experts (al hebben die vaak geen al te beste track-record). En daar kleven grote gevaren aan. In 2008 onthulde Barstow al een uitgebreid netwerk aan militaire bronnen die van het Pentagon hun talking points op snoepreisjes naar oorlogsgebied kregen uitgereikt. Barstow legde de symbiotische relatie tussen deze experts en het ministerie van Defensie bloot. Zo kregen wij een beeld van een geoliede PR-machine die de oorlog in Irak moest verkopen. Barstow won een Pulitzer met zijn serie over deze Message Machine; de oorlog om de publieke opinie:
Internal Pentagon documents repeatedly refer to the military analysts as “message force multipliers” or “surrogates” who could be counted on to deliver administration “themes and messages” to millions of Americans “in the form of their own opinions (Barstow 2008).
En ook nu kan de Amerikaanse regering wel wat message force multipliers gebruiken: Trumps actie is een directe schending van zijn eigen tweet tijdens de eerste gifgasaanval van Assad. Hij riep toen op zich niet in het Syrische conflict te mengen omdat er meer te verliezen viel dan te winnen. na de afschuwelijke beelden eerder deze wek kon hij de verleiding dan blijkbaar niet weerstaan en greep in. Maar op basis van welke claims doet hij dat dan? Veel weten we nog niet, dus zoeken we kennis mij experts om basale hiaten op te vullen. Waarom, heeft wie met wat precies onschuldige burgers aangevallen?
Oorlog over scenario’s
Is het Assad die sarin heeft gebruikt tegen burgers in rebellengebied? Is het chloor geweest? Of toch een zenuwgas? Zijn het rebellen die Assad erbij willen lappen? Rob de Wijk twijfelt bij BNR en noemt een eventuele aanval van Assad ‘ultiem stom’ en ‘broddelwerk’. Assad is immers aan de winnende hand en mocht van Trump zelfs blijven zitten: Assad is volgens het Witte Huis een probleem van de Syrische bevolking (wat je ze overigens niet hoeft uit te leggen). De Wijk kan geen ‘rationale’ vinden voor een gifgasaanval door het Syrische regime.
Blunderende trump
Overigens stelt Jaap de Hoop-Scheffer dat ook Trump mogelijk heeft geblunderd: een aanval op Assad maakt in principe IS sterker. In het directe treffen met rebellen haalt het regime ook de kolen uit het Amerikaanse vuur: Assad strijdt ook tegen IS. En Trump had beloofd de terreurorganisatie keihard aan te pakken; dat doe je nu eenmaal niet door de vijand van jouw vijand te bestrijden. De Hoop-Scheffer kon maar een scenario bedenken: het zou bij deze ene Amerikaanse reactie (proportioneel) blijven. Tenzij Assad nogmaals gifgas gebruikt.
Blunderende rebellen
Dan blijft een geraffineerde en onmenselijke actie van rebellen over (dan wel een vreselijk ongeluk), om zo een reactie van de internationale gemeenschap uit te lokken. Dit is de officiele lezing van het Russische ministerie van Defensie, sinds 2013 belast met het ontmantelen van Assads gifgasvoorraad. Doel van gifgasaanval is propagandistisch door deze in de schoenen van het regime te schuiven en zo de verontwaardiging in het Westen na het sterven van onschuldige burgers zo hoog op te laten lopen, dat zij over de schroom heen stapt zich te mengen in een burgeroorlog tegen Assad en de Russen.
propaganda
In How propaganda works onderzoekt Jason Stanley propaganda in de liberale democratie. Stanley is een politiek filosoof en hamert op de nauwe band tussen ideologie en propaganda of, beter: het verband tussen een gemankeerde ideologie (flawed ideology) en propaganda. Zijn stelling: propaganda is elke talige uiting van machthebbers bedoeld om de werkelijkheid te laten passen in een gemankeerde ideologie, in plaats van andersom: de ideologie aan te passen gegeven de waargenomen werkelijkheid. De gemankeerde ideologie is de onafhankelijke, de werkelijkheid de afhankelijke variabele (laat deze even rustig op u inwerken).
opdracht
De vraag is nu vierledig: wat is de werkelijke situatie in Syrie en hoe kunnen we die ontsluiten en kennen? En twee: wat is de gemankeerde ideologie van betrokkenen en hoe wordt die werkelijkheid gemanipuleerd? Zolang we nog geen antwoorden hebben op beide vragen, is het jachtseizoen op de waarheid geopend. Door experts, journalisten en mijzelf.