Hoe meer amateurs beelden schieten van de rampplek, hoe meer bewijsmateriaal er in omloop is voor het onderzoek naar de ramp met de MH17. Sociale media, is mijn persoonlijke overtuiging, zijn van enorme meerwaarde om te begrijpen en reconstrueren wat er precies is gebeurd. Dat gebeurt volop. De kunst is om deze dagen niet direct te beginnen met de belangrijkste vragen: ‘hoe’ en ‘waarom’ is het vliegtuig neergestort/neergehaald. Vruchtbaarder en zorgvuldiger is in fel debat met elkaar eerst antwoord te proberen te geven op die andere, prangende vragen: wie, wat, waar en wanneer. Daarvoor zijn een groot aantal tools waar iedereen mee aan de slag kan.
Craig Silverman schreef een flink handboek hoe bij brekend nieuws sociale media te controleren: Verification Handbook. Het is gratis te downloaden en staat boordevol zeer bruikbare tips en casus hoe om te gaan met what-a-story-nieuws. Het aantal hoofdstukken van het boek geeft aan hoe arbeidsintensief dat checken gaat; het kost tijd, erg veel tijd. De verleiding om van alles te vinden en te roepen, gevoed door onmacht en emotie, is begrijpelijk, maar onacceptabel. Het levert niets op, terwijl alles te winnen is. De eerste stap in onderzoek is, hoe moeilijk ook, het scheiden van feiten en opinies.
Die feiten staan allerminst vast, blijkt bijvoorbeeld op Open Newsroom van Google; een gemeenschap die gezamenlijk probeert ‘feiten’ te checken. Feiten tussen aanhalingstekens, want in het machtsvacuüm waarin MH17 neerstortte, heeft iedereen vooral een belang. Ook Nederland. Berichten die dat belang onderstrepen of tegenspreken kunnen als feit worden gepresenteerd, nader onderzoek kan leiden tot het verwerpen daarvan. Zo zou er videomateriaal zijn teruggevonden van het luchtafweergeschut dat het vliegtuig neerhaalde (de BUK 321). Ook op ander beeld zou het materieel richting Russische grens rijden (zie video). In beide gevallen rijst de vraag: Klopt dit?
Hoe kunnen we dat checken? Door beelden die zijn verschenen op internet naast een benchmark te leggen om ze zo te vergelijken. Dat kan door de beelden te interpreteren aan de hand van Google Earth:
Reuploaded the BUK video https://t.co/qjQSg7j2US filmed here http://t.co/Ie4EJC6XXW pic.twitter.com/S7XELMOUY2
— Brown Moses (@Brown_Moses) 17 juli 2014
Bewerkelijk, langdurig en streng onderzoek dat een belangrijke bijdrage kan leveren aan het nuanceren van verhalen die de ronde doen en verhalen te vertellen waarover ‘we’ nu (nog) zwijgen. Eén van die verhalen die de Nederlandse gemoederen heeft verhit, is de foto van de rebellenleider die (triomfantelijk?) een knuffel ophoudt. De foto schoot menigeen in het verkeerde keelgat. Alexander Pleijter nuanceerde dat verhaal met behulp van een video van de situatie. Daarin neemt de man zijn pet af, legt de knuffel op de grond en slaat een kruis. De interpretatie van de omhooggestoken knuffel als een triomfantelijke overwinning (op wat dan precies?) te midden van rokende brokstukken wordt plots een persoonlijke geste in de puinhopen van de verschrikking.
Het verhaal-van-de-knuffel kan alleen genuanceerd worden door sociale media. Pleijter hoefde niet naar de rampplek om het te nuanceren. Door gebruik te maken van het materiaal op internet, komt er een ander, vollediger verhaal; een versie die wordt overgenomen, waar mensen elkaar op wijzen. Dat verhaal is groot, te groot voor één persoon. Zelf volg ik zoveel mogelijk verslaggevers ter plekke – nationaal en internationaal. Ik lees hun tweets, bekijk hun foto’s. Ik heb er een ‘rampenlijst’ voor aangemaakt. Daarop nu ‘slechts’ 27 mensen. Meer heb je niet nodig om te begrijpen dat MH17 in alles een ramp is: het neerhalen, de slachtoffers, de nabestaanden en de omstandigheden waaronder het verhaal zich voltrekt. Ik wil niet meer weten, ik wil het relevante weten.
Tweets vanuit @https://twitter.com/VanDerLubben/lists/actueel-mh17