Ruud Koole, met dertien collega-Eerste Kamerleden, weigert de eed of belofte aan de nieuwe Koning af te leggen. Waarom? Beeldvorming. De NOS tekende op: ‘Het beeld moet niet ontstaan dat de Kamerleden trouw zweren aan de koning. Formeel is dat niet zo. Maar die indruk dreigt toch te ontstaan en dat wil ik niet.’ Nogmaals (vandaar de toegevoegde cursief): beeldvorming dus. Formeel wordt er niets van Senatoren verwacht, ook niet als ze aan de poppenkast van de eed of belofte meedoen. En waarschijnlijk al helemaal niet door Alexander de Eerste.
Beeldvorming dus. Laten we eens naar de beeldvorming over die Eerste Kamer kijken; de Kamer waar Koole zitting in heeft. Om te beginnen is die Kamer natuurlijk hartstikke ondemocratisch. Gekozen door de Provinciale Staten staan senatoren op grote afstand van het volk. Deeltijdpolitici met duurbetaalde banen in de publieke en private sector zijn het. Ze hebben allemaal dubbele petten. Natuurlijk, moet direct genuanceerd worden, heeft die worteling in de samenleving voordelen. Je moet de wereld niet buiten willen sluiten. Als de kiezer er geen invloed op heeft, dan moet buiten maar doorklinken in de ervaring en banen die de senatoren meenemen.
Maar dat is de nuance, Koole gaat het om de beeldvorming en dan zijn die dubbele petten natuurlijk funest; want welk belang dienen deze wijze mannen en vrouwen nu precies? En is die deeltijd-Kamer van reflectie wel opgewassen tegen de politieke en acute druk van de regering, die in de senaat per dossier in de wandelgangen naar wisselende meerderheden op zoek moet?
De eed of belofte heeft natuurlijk alleen maar traditionele waarde. Net als de opening van het academisch jaar of de Dies Natalis waarbij na een wetenschappelijke kerkdienste de hoogleraren in priestergewaden staand een Latijns dronkemanslied aanheffen om, geamuseerd, in carnavaleske processie de kerk weer te verlaten. Cynisch? Nee! De Dies of de eed en belofte hebben allemaal niets met proto-religiositeit of verantwoording te maken; het is de bevestiging van een traditie die je du moment de mogelijkheid geeft eens aan wat anders dan alleen jouw eigen belang te denken en dat besef ook te ondergaan. En als je daar niet aan mee wilt doen, blijf dan gewoon weg uit het instituut dat haar identiteit blijkbaar aan die traditie ontleent of ze door die traditie wil bekrachtigen.
Dus is het verstandig als Koole afstand doet van zijn zetel in de Eerste Kamer. En de inhuldiging van de nieuwe Koning is daarvoor een prachtig moment. Als je de eed of belofte niet wilt afleggen, wat overigens wel verplicht is, stap dan ook uit een Kamer die niets met democratie van doen heeft. Of een Universiteit die dronkemansliedjes lalt om haar geboortedag te vieren. Niet omdat je dat vindt, maar omdat het beeld kan ontstaan dat je ondemocratisch zou kunnen zijn, of en oer-conservatieve zuiplap. <<