Negen delen, 2,6 miljoen woorden: zo lang is de officiële geschiedschrijving van de Britse betrokkenheid bij de Irakoorlog. Ik benijd de redacties niet die daar in korte tijd een coherent verhaal van moeten maken. En dat gaat dus ook helemaal niet. Journalisten varen op de samenvatting van de onderzoeksleider Chilcot die in een persconferentie de rode draad uitzet waar iedereen de komende dagen aan gaat hangen. Wat moet je anders? Het alternatief, dat redacties zelf aan de slag gaan, is fysiek onmogelijk: overspoelen is ook een manier om geheimen te bewaren.
The Guardian schakelt lezers in om mee te helpen. Als je toch het rapport leest (in de winkel ruim 900 pond, online gratis), houd dan meteen even bij wat de krant heeft gemist en deel dat met de krant. Crowdreading, wil ik voorstellen om het proces te noemen waarbij de lezers lezen voor het medium. De urgentie is groot: over een week is het rapport, waar jaren op is gewacht, geen nieuws meer en voer voor onderzoeksjournalisten. Als die al heil zien in deze controlerende taak. De eerste stap om een geheim te bewaren, is gezet: wie durft, gezien de omvang, nog te beweren een bijdrage van enig belang te kunnen leveren. Too Big Data.
De Britse krant legt zich er niet bij neer: in een ultieme poging worden twee elkaar tegensprekende, journalistieke waarden gecombineerd – snelheid en zorgvuldigheid . “Any assistance we can get to understand the report and its implications as fast as possible will be hugely appreciated.” Begrijpen het rapport betekent, zo snel mogelijk. Dat is de kwadratuur van de cirkel, maar het streven waard.
Rijst er nog één vraag: wat staat er in dit gigantische rapport over de deelname van Nederland? Wat gebeurt er als het rapport-Chilcot over het rapport-Davids wordt gelegd? De commissie Davids deed in 2009 al onderzoek naar de besluitvorming rond de steun aan de Amerikaans-Britse coalitie tegen Irak. Dat rapport was een stuk minder dik en concludeerde toen onder meer:
De rapporten van de AIVD en in het bijzonder de MIVD over MVW waren genuanceerder dan de openbare buitenlandse rapporten. Deze nuanceringen werden niet door betrokken ministers en departementen overgenomen. Uit de rapporten van de diensten werden slechts die uitspraken gedestilleerd die pasten in het reeds ingenomen standpunt. De regering heeft zich in haar beeldvorming over het Iraakse MVW-programma in belangrijke mate laten leiden door – al dan niet openbare – inlichtingeninformatie van deVerenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
En daar zit voor Chilcot nu juist de kneep – niets in die rapporten legitimeerde een inval en regime change. De Nederlandse regering heeft zich laten leiden door Amerikaans-Brits wensdenken. Het is wachten op een krant die lezers uitnodigt om beide rapporten eens met elkaar te vergelijken. Want er is haast bij: het is nu nog nieuws. Belangrijk nieuws ook.